Añana paisaia bitxi eta erakargarri batean sortu zen, begirada luzatzea erraza ez den aurkintza.

Gatz Harana txundigarria da, bitxi industrial bat 7.000 urte baino gehiagoko historia duena. Haren morfologia arkitektonikoa, ubide, gaztoki eta dorla edo larrainen sarekuntza herrikoek ondo ezaguna duten labirintoa da.

Milaka urteko iturburuetatik isurtzen den gesalerean “urre zuria” erauzi beharrez herriko hainbat gizon-emakumeren belaunaldik bere bizialdi osoa eman izan du. Herritarron etxeak xaloak dira, kaleak estu eta aldapatsuak. Bat edo bat nabarmentzen da, besteen artean, aitzinaldeko harri landuetan, goian, armarria dadukalako; antzinako gatzaren jabeak ziren, nonbait.

Egun, gaztokiak Añanako Gazkinen Elkartearenak dira, Gatzagak deritzona alegia, jabe guztiek osatzen dutena. Gatz Harana Fundazioak kultur eta ondasun paisaia hau berreskuratzeko eta biziarazteko ardura du, munduan direnetan garrantzitsuenetako bat baita.